ಹರ್ತುರ್ಯಾತಿ ನ ಗೋಚರಂ ಕಿಮಪಿ ಕಂ ಪುಷ್ಣಾತಿ ಯತ್ಸರ್ವದಾ-
ಪ್ಯರ್ಥಿಭ್ಯಃ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯಮಾನಮನಿಶಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ವೃದ್ಧಿಂ ಪರಾಮ್|
ಕಲ್ಪಾಂತೇಷ್ವಪಿ ನ ಪ್ರಯಾತಿ ನಿಧನಂ ವಿದ್ಯಾಖ್ಯಮಂತರ್ಧನಂ
ಯೇಷಾಂ ತಾನ್ಪ್ರತಿ ಮಾನಮುಜ್ಝತ ನೃಪಾಃ ! ಕಸ್ತೈಃ ಸಹ ಸ್ಪರ್ಧತೇ ||12||
हर्तुर्याति न गोचरं किमपि कं पुष्णाति यत्सर्वदा-
प्यर्थिभ्यः प्रतिपाद्यमानमनिशं प्राप्नोति वृद्धिम्पराम्|
कल्पांतेष्वपि न प्रयाति निधनं विद्याख्यमन्तर्धनं
येषां तान्प्रति मानमुज्झत नृपाः! कस्तैः सह स्पर्धते||12||
harturyāti na gōcaraṁ kimapi kaṁ puṣṇāti yatsarvadā-
pyarthibhyaḥ pratipādyamānamaniśaṁ prāpnōti vr̥d'dhiṁ parām|
kalpāntēṣvapi na prayāti nidhanaṁ vidyākhyamantardhanaṁ
yēṣāṁ tānprati mānamujjhata nr̥pāḥ! kastaiḥ saha spardhatē ||12||
[ಛಂದಸ್ಸು : ಶಾರ್ದೂಲವಿಕ್ರೀಡಿತ, ಹತ್ತೊಂಬತ್ತು ಅಕ್ಷರಗಳ, ನಾಲ್ಕು ಪಾದದ , ಒಟ್ಟು 76 ಅಕ್ಷರಗಳ ಶ್ಲೋಕವಿದು]
[Meter: Shardula Vikridita: 19 x 4 = 76 syllabic counts]
ವಿದ್ಯೆ ಎಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಸಂಪತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ಮತ್ತು ಇಂದು ನಾವೆಲ್ಲ ಮರೆತಿರುವ ವಿದ್ಯೆಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು
ಭರ್ತೃಹರಿ ನಮಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡುವ ಸುಂದರ ಶ್ಲೋಕವಿದು...
ಇಂದು ನಾವು ಸಂಪತ್ತಿಗಾಗಿ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಕಲಿಯುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ಆದರೆ, ವಿದ್ಯೆಯೇ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಸಂಪತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ಮರೆತಿದ್ದೇವೆ....
ನಾವು ಗಳಿಸುವ ಹಣ ಅಥವಾ ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ದೋಚಲಿಕ್ಕೆ ನಾನಾ ಬಗೆಯ ಜನರು ಮತ್ತು ದಾರಿಗಳಿವೆ, ಮಾರಾಟ ತೆರಿಗೆ, ಆದಾಯ ತೆರಿಗೆ, ಕಳ್ಳಕಾಕರು... ಹೀಗೆಲ್ಲ. ಆದರೆ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ನಾವು ಸಂಪತ್ತಾಗಿ ಬಳಸಿದಾಗ, ಇದು ಯಾವ ಕಳ್ಳಕಾಕರ ಕಣ್ಣಿಗೂ ಬೀಳದ, ಯಾರೂ ಅಪಹರಿಸಲಾಗದ ಸಂಪತ್ತಾಗಿರುತ್ತದೆ... ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ವಿದ್ಯೆಯಿಂದ ಪಡೆಯುವ ಆನಂದ "ಕಿಮಪಿ ಶಂ" ಬೇರಾವುದರಿಂದಲೂ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ... "ಶಂ" ಅಂದರೆ ಅಂತಃಸುಖ. ನಮ್ಮ ಓದಿನಿಂದ ಒಂದು ಅಪರೂಪದ ಸಂಗತಿ ತಿಳಿದಾಗ, ಅಥವಾ ಒಂದು ಹೊಸ ಅಪೂರ್ವ ಅರ್ಥ ಹೊಳೆದಾಗ ನಮ್ಮ ಒಳಗಿನಿಂದ ಆಗುವ ಆನಂದ ಉಂಟಲ್ಲ , ಅದು ಹೊರಗಿನಿಂದ ನಾವು ಪಡೆಯುವ ಯಾವ ಆನಂದಕ್ಕೂ ಸಮವಲ್ಲ....
ನಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಸುಖದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರದ ಸುಖ ಅನ್ನುವ ಸಂಗತಿಯನ್ನೂ ಮೀರಿದ್ದು ವಿದ್ಯೆಯಿಂದ ಬಂದ ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಸುಖ...
ಅದು ಹೇಳಲಿಕ್ಕಾಗದ ಖುಷಿ, ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಾ ಹೋಗುವ ಖುಷಿ... ಇಂಥಾ ಆನಂದವನ್ನು ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಯಾವ ವಸ್ತುವೂ ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲವಲ್ಲ...
"ಆರ್ತೋಜಿಜ್ಞಾಸುರರ್ಥಾರ್ಥಿ" ... ಅಂದರೆ , ಹಣವೆಂಬುದು ನಾವು ಕಷ್ಟದಲ್ಲಿದ್ದವರಿಗೆ ಅಥವಾ ಹಣ ಬಯಸಿ ಬಂದವರಿಗೆ ಹಂಚಿದಷ್ಟೂ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವ ಸಂಪತ್ತು,...
ಆದರೆ ವಿದ್ಯೆ ಹಾಗಲ್ಲ , ಜಿಜ್ಞಾಸುಃ - ಅಂದರೆ ಜ್ಞಾನತೃಷೆಯಿಂದ, ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಬಯಸಿ ಬಂದವರಿಗೆಲ್ಲ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ನಿರಂತರ ದಾನ ಮಾಡಿದಷ್ಟೂ , ಹಂಚಿದಷ್ಟೂ... ಆ ಜ್ಞಾನ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ವೃದ್ಧಿಹೊಂದುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ಪಾಠ ಹೇಳಿದಷ್ಟೂ ಆ ಜ್ಞಾನ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಗಟ್ಟಿಗೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ.... ಇದು ಎಷ್ಟು ವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತದೆ ಅಂದರೆ... ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಒಬ್ಬ ಗುರು ಶಿಷ್ಯನಿಗೆ ಪಾಠ ಹೇಳಿದ್ದು , ತಲೆಮಾರು-ತಲೆಮಾರುಗಳ ಆ ಶಿಷ್ಯಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆದು ಶತ-ಶತಮಾನಗಳ ಆ ಪುಣ್ಯಫಲ ಮೂಲ ಆಚಾರ್ಯ ಪುರುಷನಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ...
ಒಂದು ಪಕ್ಷ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವವರು ಸಿಗದೆ ಹಂಚಲಿಕ್ಕಾಗಲಿಲ್ಲ , ಆಗ ಕೂಡ ನಾವು ಗಳಿಸಿದ ವಿದ್ಯೆ ಮುಂದಿನ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಪುನಃ ಮರಳಿಪಡೆದು ಬಳಸಲಿಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತದೆ...
ಆದರೆ ಕೂಡಿಟ್ಟ ಧನ ಹಾಗಲ್ಲ , ಒಂದು ವೇಳೆ ಆ ಹಣ ಹಿಂದಿನ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ತಾನೇ ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು ಎಂದು ಪೂರ್ವಜನ್ಮ ಸ್ಮರಣೆಯಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದರೂ ಹಕ್ಕನ್ನು ಚಲಾಯಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ಹಣಕ್ಕೂ ವಿದ್ಯೆಗೂ ಇರುವ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯೆಗಿರುವ ಮಹತ್ವ..
ಎಷ್ಟು ಜನ್ಮ ಹೀಗೇ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಬಹುದು ? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ - "ಕಲ್ಪಾಂತೇಷ್ವಪಿ ನ ಪ್ರಯಾತಿ ನಿಧನಂ" ಒಮ್ಮೆ ಗಳಿಸಿದ ವಿದ್ಯೆ ಅಥವಾ ಜ್ಞಾನ ಕಲ್ಪದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿಯೂ ನಾಶ ಹೊಂದುವುದಿಲ್ಲ ಅನ್ನುತ್ತಾನೆ ಭರ್ತೃಹರಿ.
ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಎಂದೂ ನಾಶ ಇಲ್ಲ... ಒಂದು ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಗಳಿಸಿದ ಜ್ಞಾನ ಜನ್ಮಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಬೆಳೆಯುವುದೇ ಹೊರತು ಎಂದೂ ನಾಶ ಹೊಂದುವುದಿಲ್ಲ...
ಒಂದು ಕಲ್ಪಕಾಲ ಅಂದರೆ , "ಚತುರ್ಯುಗ ಸಹಸ್ರಾಂತೇ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ದಿನಮುಚ್ಯತೆ" .. ಅಂದರೆ, 4,32,000 ವರ್ಷಗಳು ಕಲಿಯುಗ, ಇದರ ಎರಡು ಪಟ್ಟು ದ್ವಾಪರ, ಮೂರು ಪಟ್ಟು ತ್ತ್ರೇತಾ, ನಾಲ್ಕು ಪಟ್ಟು ಕೃತ... ಹೀಗೆ ಒಟ್ಟಾಗಿ 43,20,000 ವರ್ಷಗಳು ಒಂದು ಚತುರ್ಯುಗ ವರ್ಷಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಇಂಥಹ 1000 ಚತುರ್ಯುಗ ವರ್ಷಗಳು ಕಳೆಯುವುದೇ ಬ್ರಹ್ಮನ ದಿನಕಲ್ಪ. ಅದೇ 432 ಕೋಟಿ ನಮ್ಮ ವರ್ಷಗಳ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರ ಹಗಲು.. ಈ ಹಗಲು ಮುಗಿದು ರಾತ್ರಿಗೆ ಜಾರುವ ಕಾಲವೇ "ಕಲ್ಪಾಂತ್ಯ"... ಮತ್ತೆ 432 ಕೋಟಿ ವರ್ಷಕಾಲ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರ ರಾತ್ರಿಕಲ್ಪ.. ಈ ದೀರ್ಘನಿದ್ರೆಯಿಂದ ಮತ್ತೆ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಹೊರಬಂದಾಗಲೂ ಒಂದು ಜೀವಕ್ಕೆ ಆ ಹಿಂದಿನ ಕಲ್ಪಾಂತ್ಯದವರೆಗೆ ಗಳಿಸಿದ ಜ್ಞಾನ ಮಾಸುವುದಿಲ್ಲ... ಇದು ದಿನಕಲ್ಪ... ಇದರಂತೆಯೇ ಮಹಾಕಲ್ಪ ಪ್ರಳಯದಲ್ಲೂ ಕೂಡ ಎಂಬುದು ಶಾಸ್ತ್ರಕಾರರ ಅಭಿಮತ...
"ಮಹಾಕಲ್ಪಕಾಲ" ಅಂದರೆ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರ ಪೂರ್ಣಾಯುಷ್ಯ, ಅದೇ ಬ್ರಹ್ಮನ ನೂರು ವರ್ಷ.. ಅದನ್ನು ನಮ್ಮ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಗಣನೆಮಾಡಿಗಾದ 31,104 ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ವರ್ಷಗಳಾಗುತ್ತವೆ
(31,104,000,00,00,000 ವರ್ಷಗಳು)
ಬ್ರಹ್ಮದೇವರ ಇಷ್ಟು ಕಾಲ ಮುಗಿದ ಮೇಲೆ ಮತ್ತೆ ಅಷ್ಟೇ ಕಾಲ ಪ್ರಳಯ... ಹಾಗಾದಾಗಲೂ ಮತ್ತೆ ಸೃಷ್ಟಿ ಶುರುವಾದಾಗ ಹಿಂದೆ ಗಳಿಸಿದ ಜ್ಞಾನ ಜಾಗೃತವಾಗುತ್ತದೆ... ಆದ್ದರಿಂದ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಎಂದಿಗೂ ನಾಶವಿಲ್ಲ...
ಎರಡು ಮನ್ವಂತರಗಳ ನಡುವೆ ಸುಮಾರು 1500 ವರ್ಷಗಳ ಪ್ರಳಯಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತ ಮತ್ಸ್ಯರೂಪದಿಂದ ಮುಂದಿನ ಮನ್ವಂತರದ ಮನು ಮತ್ತು ಹಿಂದಿನ ಮನ್ವಂತರದ ವೇದಜ್ಞರಾದ ಋಷಿಮುನಿಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಮತ್ಸ್ಯರೂಪವೆಂಬ ಮೀನಿನಾಕಾರದ ದೋಣಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಿಸಿಕೊಂಡು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾ ಮುಂದಿನ ಮನ್ವಂತರದ ಸೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿನ ಜ್ಞಾನಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಹಾಗೆ ಭಗವಂತನಿಂದಲೇ ಜ್ಞಾನ ಎಂದೂ ಸುರಕ್ಷಿತ... ಆದ್ದರಿಂದ "ವಿದ್ಯಾಖ್ಯಮಂತರ್ಧನಂ" ವಿದ್ಯೆ ಒಳಗಿನ ಸಂಪತ್ತು...ನಮ್ಮ ಆತ್ಮಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಮಹತ್ವದ ಸಂಪತ್ತು...
ಹೊರಗಿನ ಸಂಪತ್ತು ಹಾಗಲ್ಲ. ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪತ್ತು ಅವಿವೇಕದ ಜೊತೆಗೇ ನಮ್ಮೊಟ್ಟಿಗೆ ಬರುವಂತದು... ಆದ್ದರಿಂದ ಅದು ನಮ್ಮ ಅಧಃಪಾತಕ್ಕೂ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು...
"ನ ಸಾಂಪರಾಯ ಪ್ರತಿಭಾತಿ ಬಾಲಂ|
ಪ್ರಮಾದ್ಯಂತಂ ವಿತ್ತ ಮೋಹೇನ ಮೂಢಂ||"
ಭಗವಂತ ಅಂಥ ಬಾಲಿಶ ಸ್ವಭಾವದ ಮಂದಿಗೆ ಸಿಕ್ಕುವುದಿಲ್ಲ... ಏಕೆಂದರೆ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯಿಂದ ದುಡ್ಡಿನ ಮೋಹಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗಿ ದಾರಿ ತಪ್ಪಿದವರು ಭಗವಂತನ ಬಳಿಗೆ ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞಾನದ ದಾರಿಗೆ ಹೋಗಲಾರರು...
ಜ್ಞಾನದ ಸಂಪತ್ತಿಗೆ ಸಮಾನವಾದ ಯಾವ ಸಂಪತ್ತೂ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಅರಿತವರು ಯಾರು ಇದ್ದಾರೆಯೋ ಅಂಥಹ ಜ್ಞಾನಿಗಳ ಮುಂದೆ "ಎಲೈ ರಾಜರೇ !! " ನಿಮ್ಮ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ, ಐಶ್ವರ್ಯದ ಮತ್ತು ದೇಶವನ್ನಾಳುವ ಅಧಿಕಾರದ ಗತ್ತನ್ನು ತೋರಿಸಬೇಡಿ. ಜ್ಞಾನಿಗಳ ಮುಂದೆ ನಿಮ್ಮ ಸಂಪತ್ತಿಗೆ ಯಾವ ಕಾಸಿನ ಬೆಲೆಯೂ ಇಲ್ಲ.. ಏಕೆಂದರೆ ಜ್ಞಾನಿಗಳ, ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮುಂದೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಿಳಿಯುವ ತಾಕತ್ತು ಯಾರಿಗೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ! ವಿದ್ಯೆಯ ಸಂಪತ್ತು ಅಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದು...
ಆದ್ದರಿಂದ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನು, ಜ್ಞಾನಿಗಳನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸದೆ ಗೌರವಿಸಿ...ಎಂದು ಬುದ್ಧಿವಾದ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ ಭರ್ತೃಹರಿ...
ಮೂಲತಃ, ಇಲ್ಲಿ ಭರ್ತೃಹರಿ ತಾನು ಹಿಂದೆ ಅನುಭವಿಸಿದ, ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿದ್ದ , ಸಂಪತ್ತಿನ, ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯ, ಅಧಿಕಾರದ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ಮೆರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ರಾಜರುಗಳಿಗೆ, ಶ್ರೀಮಂತರಿಗೆ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಬಗೆಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಮಾತುಗಳಿವು....
In this beautiful sloka, Bhartruhari shows us the great treasure that education is and how we all have lost track of its importance.
In our chase for wealth, in the modern day, we have lost education; that education itself is wealth, is forgotten by us.
There are many types of people and ways, that compete for the external wealth that we acquire like sales tax, income tax, thieves and burglars etc., When we however regard education as our wealth, it neither falls under the gaze of any burglar or thief, nor can anyone whisk it away … Not just that, the pleasure that accrues from education is ‘किमपि शं (kimapi shaṁ)’ not available from anything else. शं (shaṁ) means inner bliss. There are times when a new perspective comes to mind, while reading or when a hitherto un-thought of meaning emerges, it results in an inexplicable inner joy. This joy or pleasure cannot be compared to anything that we experience in the outer world engagements or transactions ...
Education or knowledge gives us a joy that exceeds any of the pleasures that we may be able to derive from the external world .. this joy is inexplicable that increases with each passing day … No object in the external world can give us such pleasure!
आर्तो जिज्ञासुः अर्थार्थी(Ārtō jijñasuḥ arthārthi) ... Money as wealth, whittles when we distribute it to those who are in difficulty or those who come to us seeking it … education or knowledge is however not like that, जिज्ञासुः(jijñasuḥ) i.e. if we distribute knowledge to all those who thirst for knowledge, at all times, it increases in us even as we dole out knowledge to others. Which means as we teach others what is known to us, that knowledge gets firm within us. To understand to what extent this increases in us … the benefits spread over several disciples and their several generations … the benefit accrues to the teacher … In case what has been taught has not been understood but disseminated, even then, in the forthcoming generations, the teacher stands to benefit. Even in such a case, the education/ knowledge that we have acquired, stands in good stead in the future re-births of ours. In case of money and other material wealth, what is earned, is valid for one life time; should we even recall, perchance, that a particular wealth was earned by us in some previous birth, there is no legal remedy to enforce it as a right! This is the major difference between money and education/ knowledge and the value of education/ knowledge.
A small expedition to understand time spans, from this Subhaśita:
Over how many births can we retain this wealth of knowledge/ education? This question is answered by Bhartruhari as ‘कल्पांतेष्वपि न प्रयाति निधनं(kalpāntēṣvapi na prayāti nidhanaṁ) ’ – once acquired, knowledge/ education does not wither away even at the end of the ‘kalpa.’ Knowledge is never destroyed … What is gained in one birth, grows larger over the coming ones and does not get destroyed … One ‘Kalpa’ is defined as ‘चतुर्युग सहस्रान्ते ब्रह्मणो दिनमुच्यते - caturyuga sahasrāntē brahmaṇō dinamucyate’… Each cycle of Yuga or ‘Yuga Cakra’ consists of one each of Kali, Dwāpara, Trētā and Kṛta yugās … The span of Kaliyuga is 4,32,000 years, twice this span is Dwāpara, thrice is Trētā and four times is Kṛta and one full Yuga Cakra works out to 43,20,000 years. 71 Yuga Cakras(30.672 Crore or 306.72 Million years) make one ‘Manvantara.’ There are in all, 14 Manvantaras spread over 1000 Yuga Cakras or 432 Crore (4.32 Billion) years which add up to one ‘Dina Kalpa’ of Brahma or the ‘day light hours’ of Lord Brahma … The culmination of the day light and commencement of the night of Lord Brahma is known as ‘Kalpānta’… The successive 432 Crore years, following the ‘Dina Kalpa’ forms the ‘Rātri Kalpa’ of Lord Brahma …On the roll over from the slumber of this night, is the next day of ‘Creation;’ this ‘roll over’ too does not wear down the knowledge/ education acquired … Those well versed in the śāśtrās opine that even post- apocalypse i.e. the ‘Mahā Praḷaya’, which happens at the end of 100 Brahma years, or 31,104 thousand Crore Human years (or 311.04 Trillion) knowledge remains intact…
Juxtaposed between any 2 Manvantarās is an interim ‘Praḷayakāla’ of 1500 years; during this period, Bhagavān appears in the Matsyāvatāra (fish incarnation) and carries with him in His fish shaped boat, the ‘Manu’ (or the first human) of the next Manvantarā along with those who are ‘Vedagnās’ (Knowledgeable ones/ well versed in the Vedās) to the following Manvantara, for dissemination of knowledge in the coming Manvantarā. This He does to subserve the propagation of knowledge; knowledge therefore remains intact over all periods of time …
Therefore, Bhartruhari adds, ‘विद्याख्यमन्तर्धनं(vidyākhyamantardhanaṁ)’ or knowledge is the inner wealth … It is an important asset, inbuilt, to assist in the soul’s progress … External wealth is not like that; it comes to us, as a package, with imprudence and therefore has the potential for our downfall …
‘न साम्परायः प्रतिभाति बालं| प्रमाद्यन्तं वित्तमोहेन मूढम् ||
na sāmparāya pratibhāti bālaṁ| pramādyantaṁ vitta mōhēna mūḍhaṁ||"
(Kathopanishad 1-2-6)
Bhagavān is not accessible to the immature minded … This is because, those deluded by wealth, are misled to unwise paths, they would walk the path to Bhagavān or knowledge …
Those who are aware that nothing compares to the wealth of knowledge, adds Bhartruhari, proclaim, ‘Oh Kings! Do not flaunt your ego that stems from your wealth, lordship, the pomp of your regal authority over the country in front of the knowledgeable lot … There is no value in all that you exhibit, for them … This is because none with external world possessions, will have the courage or ability to challenge a learned or scholarly person … Therefore do not neglect the learned, erudite ones; respect them’ …
These in essence are his advices, based on his experience of the inflated egos that prevailed during his times, in the gaudy exposition of wealth and royal authority …
🔹🔹🔹🔹
ಪ್ಯರ್ಥಿಭ್ಯಃ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯಮಾನಮನಿಶಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ವೃದ್ಧಿಂ ಪರಾಮ್|
ಕಲ್ಪಾಂತೇಷ್ವಪಿ ನ ಪ್ರಯಾತಿ ನಿಧನಂ ವಿದ್ಯಾಖ್ಯಮಂತರ್ಧನಂ
ಯೇಷಾಂ ತಾನ್ಪ್ರತಿ ಮಾನಮುಜ್ಝತ ನೃಪಾಃ ! ಕಸ್ತೈಃ ಸಹ ಸ್ಪರ್ಧತೇ ||12||
हर्तुर्याति न गोचरं किमपि कं पुष्णाति यत्सर्वदा-
प्यर्थिभ्यः प्रतिपाद्यमानमनिशं प्राप्नोति वृद्धिम्पराम्|
कल्पांतेष्वपि न प्रयाति निधनं विद्याख्यमन्तर्धनं
येषां तान्प्रति मानमुज्झत नृपाः! कस्तैः सह स्पर्धते||12||
harturyāti na gōcaraṁ kimapi kaṁ puṣṇāti yatsarvadā-
pyarthibhyaḥ pratipādyamānamaniśaṁ prāpnōti vr̥d'dhiṁ parām|
kalpāntēṣvapi na prayāti nidhanaṁ vidyākhyamantardhanaṁ
yēṣāṁ tānprati mānamujjhata nr̥pāḥ! kastaiḥ saha spardhatē ||12||
[ಛಂದಸ್ಸು : ಶಾರ್ದೂಲವಿಕ್ರೀಡಿತ, ಹತ್ತೊಂಬತ್ತು ಅಕ್ಷರಗಳ, ನಾಲ್ಕು ಪಾದದ , ಒಟ್ಟು 76 ಅಕ್ಷರಗಳ ಶ್ಲೋಕವಿದು]
[Meter: Shardula Vikridita: 19 x 4 = 76 syllabic counts]
ವಿದ್ಯೆ ಎಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಸಂಪತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ಮತ್ತು ಇಂದು ನಾವೆಲ್ಲ ಮರೆತಿರುವ ವಿದ್ಯೆಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು
ಭರ್ತೃಹರಿ ನಮಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡುವ ಸುಂದರ ಶ್ಲೋಕವಿದು...
ಇಂದು ನಾವು ಸಂಪತ್ತಿಗಾಗಿ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಕಲಿಯುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ಆದರೆ, ವಿದ್ಯೆಯೇ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಸಂಪತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ಮರೆತಿದ್ದೇವೆ....
ನಾವು ಗಳಿಸುವ ಹಣ ಅಥವಾ ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ದೋಚಲಿಕ್ಕೆ ನಾನಾ ಬಗೆಯ ಜನರು ಮತ್ತು ದಾರಿಗಳಿವೆ, ಮಾರಾಟ ತೆರಿಗೆ, ಆದಾಯ ತೆರಿಗೆ, ಕಳ್ಳಕಾಕರು... ಹೀಗೆಲ್ಲ. ಆದರೆ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ನಾವು ಸಂಪತ್ತಾಗಿ ಬಳಸಿದಾಗ, ಇದು ಯಾವ ಕಳ್ಳಕಾಕರ ಕಣ್ಣಿಗೂ ಬೀಳದ, ಯಾರೂ ಅಪಹರಿಸಲಾಗದ ಸಂಪತ್ತಾಗಿರುತ್ತದೆ... ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ವಿದ್ಯೆಯಿಂದ ಪಡೆಯುವ ಆನಂದ "ಕಿಮಪಿ ಶಂ" ಬೇರಾವುದರಿಂದಲೂ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ... "ಶಂ" ಅಂದರೆ ಅಂತಃಸುಖ. ನಮ್ಮ ಓದಿನಿಂದ ಒಂದು ಅಪರೂಪದ ಸಂಗತಿ ತಿಳಿದಾಗ, ಅಥವಾ ಒಂದು ಹೊಸ ಅಪೂರ್ವ ಅರ್ಥ ಹೊಳೆದಾಗ ನಮ್ಮ ಒಳಗಿನಿಂದ ಆಗುವ ಆನಂದ ಉಂಟಲ್ಲ , ಅದು ಹೊರಗಿನಿಂದ ನಾವು ಪಡೆಯುವ ಯಾವ ಆನಂದಕ್ಕೂ ಸಮವಲ್ಲ....
ನಮ್ಮ ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಸುಖದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರದ ಸುಖ ಅನ್ನುವ ಸಂಗತಿಯನ್ನೂ ಮೀರಿದ್ದು ವಿದ್ಯೆಯಿಂದ ಬಂದ ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಸುಖ...
ಅದು ಹೇಳಲಿಕ್ಕಾಗದ ಖುಷಿ, ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಾ ಹೋಗುವ ಖುಷಿ... ಇಂಥಾ ಆನಂದವನ್ನು ಬಾಹ್ಯ ಪ್ರಪಂಚದ ಯಾವ ವಸ್ತುವೂ ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲವಲ್ಲ...
"ಆರ್ತೋಜಿಜ್ಞಾಸುರರ್ಥಾರ್ಥಿ" ... ಅಂದರೆ , ಹಣವೆಂಬುದು ನಾವು ಕಷ್ಟದಲ್ಲಿದ್ದವರಿಗೆ ಅಥವಾ ಹಣ ಬಯಸಿ ಬಂದವರಿಗೆ ಹಂಚಿದಷ್ಟೂ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವ ಸಂಪತ್ತು,...
ಆದರೆ ವಿದ್ಯೆ ಹಾಗಲ್ಲ , ಜಿಜ್ಞಾಸುಃ - ಅಂದರೆ ಜ್ಞಾನತೃಷೆಯಿಂದ, ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಬಯಸಿ ಬಂದವರಿಗೆಲ್ಲ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ನಿರಂತರ ದಾನ ಮಾಡಿದಷ್ಟೂ , ಹಂಚಿದಷ್ಟೂ... ಆ ಜ್ಞಾನ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ವೃದ್ಧಿಹೊಂದುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ಪಾಠ ಹೇಳಿದಷ್ಟೂ ಆ ಜ್ಞಾನ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಗಟ್ಟಿಗೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ.... ಇದು ಎಷ್ಟು ವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತದೆ ಅಂದರೆ... ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಒಬ್ಬ ಗುರು ಶಿಷ್ಯನಿಗೆ ಪಾಠ ಹೇಳಿದ್ದು , ತಲೆಮಾರು-ತಲೆಮಾರುಗಳ ಆ ಶಿಷ್ಯಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆದು ಶತ-ಶತಮಾನಗಳ ಆ ಪುಣ್ಯಫಲ ಮೂಲ ಆಚಾರ್ಯ ಪುರುಷನಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ...
ಒಂದು ಪಕ್ಷ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವವರು ಸಿಗದೆ ಹಂಚಲಿಕ್ಕಾಗಲಿಲ್ಲ , ಆಗ ಕೂಡ ನಾವು ಗಳಿಸಿದ ವಿದ್ಯೆ ಮುಂದಿನ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಪುನಃ ಮರಳಿಪಡೆದು ಬಳಸಲಿಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತದೆ...
ಆದರೆ ಕೂಡಿಟ್ಟ ಧನ ಹಾಗಲ್ಲ , ಒಂದು ವೇಳೆ ಆ ಹಣ ಹಿಂದಿನ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ತಾನೇ ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು ಎಂದು ಪೂರ್ವಜನ್ಮ ಸ್ಮರಣೆಯಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದರೂ ಹಕ್ಕನ್ನು ಚಲಾಯಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ಹಣಕ್ಕೂ ವಿದ್ಯೆಗೂ ಇರುವ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯೆಗಿರುವ ಮಹತ್ವ..
ಎಷ್ಟು ಜನ್ಮ ಹೀಗೇ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಬಹುದು ? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ - "ಕಲ್ಪಾಂತೇಷ್ವಪಿ ನ ಪ್ರಯಾತಿ ನಿಧನಂ" ಒಮ್ಮೆ ಗಳಿಸಿದ ವಿದ್ಯೆ ಅಥವಾ ಜ್ಞಾನ ಕಲ್ಪದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿಯೂ ನಾಶ ಹೊಂದುವುದಿಲ್ಲ ಅನ್ನುತ್ತಾನೆ ಭರ್ತೃಹರಿ.
ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಎಂದೂ ನಾಶ ಇಲ್ಲ... ಒಂದು ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಗಳಿಸಿದ ಜ್ಞಾನ ಜನ್ಮಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಬೆಳೆಯುವುದೇ ಹೊರತು ಎಂದೂ ನಾಶ ಹೊಂದುವುದಿಲ್ಲ...
ಒಂದು ಕಲ್ಪಕಾಲ ಅಂದರೆ , "ಚತುರ್ಯುಗ ಸಹಸ್ರಾಂತೇ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ದಿನಮುಚ್ಯತೆ" .. ಅಂದರೆ, 4,32,000 ವರ್ಷಗಳು ಕಲಿಯುಗ, ಇದರ ಎರಡು ಪಟ್ಟು ದ್ವಾಪರ, ಮೂರು ಪಟ್ಟು ತ್ತ್ರೇತಾ, ನಾಲ್ಕು ಪಟ್ಟು ಕೃತ... ಹೀಗೆ ಒಟ್ಟಾಗಿ 43,20,000 ವರ್ಷಗಳು ಒಂದು ಚತುರ್ಯುಗ ವರ್ಷಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಇಂಥಹ 1000 ಚತುರ್ಯುಗ ವರ್ಷಗಳು ಕಳೆಯುವುದೇ ಬ್ರಹ್ಮನ ದಿನಕಲ್ಪ. ಅದೇ 432 ಕೋಟಿ ನಮ್ಮ ವರ್ಷಗಳ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರ ಹಗಲು.. ಈ ಹಗಲು ಮುಗಿದು ರಾತ್ರಿಗೆ ಜಾರುವ ಕಾಲವೇ "ಕಲ್ಪಾಂತ್ಯ"... ಮತ್ತೆ 432 ಕೋಟಿ ವರ್ಷಕಾಲ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರ ರಾತ್ರಿಕಲ್ಪ.. ಈ ದೀರ್ಘನಿದ್ರೆಯಿಂದ ಮತ್ತೆ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಹೊರಬಂದಾಗಲೂ ಒಂದು ಜೀವಕ್ಕೆ ಆ ಹಿಂದಿನ ಕಲ್ಪಾಂತ್ಯದವರೆಗೆ ಗಳಿಸಿದ ಜ್ಞಾನ ಮಾಸುವುದಿಲ್ಲ... ಇದು ದಿನಕಲ್ಪ... ಇದರಂತೆಯೇ ಮಹಾಕಲ್ಪ ಪ್ರಳಯದಲ್ಲೂ ಕೂಡ ಎಂಬುದು ಶಾಸ್ತ್ರಕಾರರ ಅಭಿಮತ...
"ಮಹಾಕಲ್ಪಕಾಲ" ಅಂದರೆ ಬ್ರಹ್ಮದೇವರ ಪೂರ್ಣಾಯುಷ್ಯ, ಅದೇ ಬ್ರಹ್ಮನ ನೂರು ವರ್ಷ.. ಅದನ್ನು ನಮ್ಮ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಗಣನೆಮಾಡಿಗಾದ 31,104 ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ವರ್ಷಗಳಾಗುತ್ತವೆ
(31,104,000,00,00,000 ವರ್ಷಗಳು)
ಬ್ರಹ್ಮದೇವರ ಇಷ್ಟು ಕಾಲ ಮುಗಿದ ಮೇಲೆ ಮತ್ತೆ ಅಷ್ಟೇ ಕಾಲ ಪ್ರಳಯ... ಹಾಗಾದಾಗಲೂ ಮತ್ತೆ ಸೃಷ್ಟಿ ಶುರುವಾದಾಗ ಹಿಂದೆ ಗಳಿಸಿದ ಜ್ಞಾನ ಜಾಗೃತವಾಗುತ್ತದೆ... ಆದ್ದರಿಂದ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಎಂದಿಗೂ ನಾಶವಿಲ್ಲ...
ಎರಡು ಮನ್ವಂತರಗಳ ನಡುವೆ ಸುಮಾರು 1500 ವರ್ಷಗಳ ಪ್ರಳಯಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತ ಮತ್ಸ್ಯರೂಪದಿಂದ ಮುಂದಿನ ಮನ್ವಂತರದ ಮನು ಮತ್ತು ಹಿಂದಿನ ಮನ್ವಂತರದ ವೇದಜ್ಞರಾದ ಋಷಿಮುನಿಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಮತ್ಸ್ಯರೂಪವೆಂಬ ಮೀನಿನಾಕಾರದ ದೋಣಿಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಿಸಿಕೊಂಡು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾ ಮುಂದಿನ ಮನ್ವಂತರದ ಸೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿನ ಜ್ಞಾನಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಾನೆ ಹಾಗೆ ಭಗವಂತನಿಂದಲೇ ಜ್ಞಾನ ಎಂದೂ ಸುರಕ್ಷಿತ... ಆದ್ದರಿಂದ "ವಿದ್ಯಾಖ್ಯಮಂತರ್ಧನಂ" ವಿದ್ಯೆ ಒಳಗಿನ ಸಂಪತ್ತು...ನಮ್ಮ ಆತ್ಮಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಮಹತ್ವದ ಸಂಪತ್ತು...
ಹೊರಗಿನ ಸಂಪತ್ತು ಹಾಗಲ್ಲ. ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪತ್ತು ಅವಿವೇಕದ ಜೊತೆಗೇ ನಮ್ಮೊಟ್ಟಿಗೆ ಬರುವಂತದು... ಆದ್ದರಿಂದ ಅದು ನಮ್ಮ ಅಧಃಪಾತಕ್ಕೂ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು...
"ನ ಸಾಂಪರಾಯ ಪ್ರತಿಭಾತಿ ಬಾಲಂ|
ಪ್ರಮಾದ್ಯಂತಂ ವಿತ್ತ ಮೋಹೇನ ಮೂಢಂ||"
ಭಗವಂತ ಅಂಥ ಬಾಲಿಶ ಸ್ವಭಾವದ ಮಂದಿಗೆ ಸಿಕ್ಕುವುದಿಲ್ಲ... ಏಕೆಂದರೆ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯಿಂದ ದುಡ್ಡಿನ ಮೋಹಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗಿ ದಾರಿ ತಪ್ಪಿದವರು ಭಗವಂತನ ಬಳಿಗೆ ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞಾನದ ದಾರಿಗೆ ಹೋಗಲಾರರು...
ಜ್ಞಾನದ ಸಂಪತ್ತಿಗೆ ಸಮಾನವಾದ ಯಾವ ಸಂಪತ್ತೂ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಅರಿತವರು ಯಾರು ಇದ್ದಾರೆಯೋ ಅಂಥಹ ಜ್ಞಾನಿಗಳ ಮುಂದೆ "ಎಲೈ ರಾಜರೇ !! " ನಿಮ್ಮ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ, ಐಶ್ವರ್ಯದ ಮತ್ತು ದೇಶವನ್ನಾಳುವ ಅಧಿಕಾರದ ಗತ್ತನ್ನು ತೋರಿಸಬೇಡಿ. ಜ್ಞಾನಿಗಳ ಮುಂದೆ ನಿಮ್ಮ ಸಂಪತ್ತಿಗೆ ಯಾವ ಕಾಸಿನ ಬೆಲೆಯೂ ಇಲ್ಲ.. ಏಕೆಂದರೆ ಜ್ಞಾನಿಗಳ, ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮುಂದೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಿಳಿಯುವ ತಾಕತ್ತು ಯಾರಿಗೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ! ವಿದ್ಯೆಯ ಸಂಪತ್ತು ಅಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದು...
ಆದ್ದರಿಂದ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನು, ಜ್ಞಾನಿಗಳನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸದೆ ಗೌರವಿಸಿ...ಎಂದು ಬುದ್ಧಿವಾದ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ ಭರ್ತೃಹರಿ...
ಮೂಲತಃ, ಇಲ್ಲಿ ಭರ್ತೃಹರಿ ತಾನು ಹಿಂದೆ ಅನುಭವಿಸಿದ, ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿದ್ದ , ಸಂಪತ್ತಿನ, ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯ, ಅಧಿಕಾರದ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ಮೆರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ರಾಜರುಗಳಿಗೆ, ಶ್ರೀಮಂತರಿಗೆ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಬಗೆಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಮಾತುಗಳಿವು....
🔹🔹🔹🔹
In this beautiful sloka, Bhartruhari shows us the great treasure that education is and how we all have lost track of its importance.
In our chase for wealth, in the modern day, we have lost education; that education itself is wealth, is forgotten by us.
There are many types of people and ways, that compete for the external wealth that we acquire like sales tax, income tax, thieves and burglars etc., When we however regard education as our wealth, it neither falls under the gaze of any burglar or thief, nor can anyone whisk it away … Not just that, the pleasure that accrues from education is ‘किमपि शं (kimapi shaṁ)’ not available from anything else. शं (shaṁ) means inner bliss. There are times when a new perspective comes to mind, while reading or when a hitherto un-thought of meaning emerges, it results in an inexplicable inner joy. This joy or pleasure cannot be compared to anything that we experience in the outer world engagements or transactions ...
Education or knowledge gives us a joy that exceeds any of the pleasures that we may be able to derive from the external world .. this joy is inexplicable that increases with each passing day … No object in the external world can give us such pleasure!
आर्तो जिज्ञासुः अर्थार्थी(Ārtō jijñasuḥ arthārthi) ... Money as wealth, whittles when we distribute it to those who are in difficulty or those who come to us seeking it … education or knowledge is however not like that, जिज्ञासुः(jijñasuḥ) i.e. if we distribute knowledge to all those who thirst for knowledge, at all times, it increases in us even as we dole out knowledge to others. Which means as we teach others what is known to us, that knowledge gets firm within us. To understand to what extent this increases in us … the benefits spread over several disciples and their several generations … the benefit accrues to the teacher … In case what has been taught has not been understood but disseminated, even then, in the forthcoming generations, the teacher stands to benefit. Even in such a case, the education/ knowledge that we have acquired, stands in good stead in the future re-births of ours. In case of money and other material wealth, what is earned, is valid for one life time; should we even recall, perchance, that a particular wealth was earned by us in some previous birth, there is no legal remedy to enforce it as a right! This is the major difference between money and education/ knowledge and the value of education/ knowledge.
A small expedition to understand time spans, from this Subhaśita:
Over how many births can we retain this wealth of knowledge/ education? This question is answered by Bhartruhari as ‘कल्पांतेष्वपि न प्रयाति निधनं(kalpāntēṣvapi na prayāti nidhanaṁ) ’ – once acquired, knowledge/ education does not wither away even at the end of the ‘kalpa.’ Knowledge is never destroyed … What is gained in one birth, grows larger over the coming ones and does not get destroyed … One ‘Kalpa’ is defined as ‘चतुर्युग सहस्रान्ते ब्रह्मणो दिनमुच्यते - caturyuga sahasrāntē brahmaṇō dinamucyate’… Each cycle of Yuga or ‘Yuga Cakra’ consists of one each of Kali, Dwāpara, Trētā and Kṛta yugās … The span of Kaliyuga is 4,32,000 years, twice this span is Dwāpara, thrice is Trētā and four times is Kṛta and one full Yuga Cakra works out to 43,20,000 years. 71 Yuga Cakras(30.672 Crore or 306.72 Million years) make one ‘Manvantara.’ There are in all, 14 Manvantaras spread over 1000 Yuga Cakras or 432 Crore (4.32 Billion) years which add up to one ‘Dina Kalpa’ of Brahma or the ‘day light hours’ of Lord Brahma … The culmination of the day light and commencement of the night of Lord Brahma is known as ‘Kalpānta’… The successive 432 Crore years, following the ‘Dina Kalpa’ forms the ‘Rātri Kalpa’ of Lord Brahma …On the roll over from the slumber of this night, is the next day of ‘Creation;’ this ‘roll over’ too does not wear down the knowledge/ education acquired … Those well versed in the śāśtrās opine that even post- apocalypse i.e. the ‘Mahā Praḷaya’, which happens at the end of 100 Brahma years, or 31,104 thousand Crore Human years (or 311.04 Trillion) knowledge remains intact…
Juxtaposed between any 2 Manvantarās is an interim ‘Praḷayakāla’ of 1500 years; during this period, Bhagavān appears in the Matsyāvatāra (fish incarnation) and carries with him in His fish shaped boat, the ‘Manu’ (or the first human) of the next Manvantarā along with those who are ‘Vedagnās’ (Knowledgeable ones/ well versed in the Vedās) to the following Manvantara, for dissemination of knowledge in the coming Manvantarā. This He does to subserve the propagation of knowledge; knowledge therefore remains intact over all periods of time …
Therefore, Bhartruhari adds, ‘विद्याख्यमन्तर्धनं(vidyākhyamantardhanaṁ)’ or knowledge is the inner wealth … It is an important asset, inbuilt, to assist in the soul’s progress … External wealth is not like that; it comes to us, as a package, with imprudence and therefore has the potential for our downfall …
‘न साम्परायः प्रतिभाति बालं| प्रमाद्यन्तं वित्तमोहेन मूढम् ||
na sāmparāya pratibhāti bālaṁ| pramādyantaṁ vitta mōhēna mūḍhaṁ||"
(Kathopanishad 1-2-6)
Bhagavān is not accessible to the immature minded … This is because, those deluded by wealth, are misled to unwise paths, they would walk the path to Bhagavān or knowledge …
Those who are aware that nothing compares to the wealth of knowledge, adds Bhartruhari, proclaim, ‘Oh Kings! Do not flaunt your ego that stems from your wealth, lordship, the pomp of your regal authority over the country in front of the knowledgeable lot … There is no value in all that you exhibit, for them … This is because none with external world possessions, will have the courage or ability to challenge a learned or scholarly person … Therefore do not neglect the learned, erudite ones; respect them’ …
These in essence are his advices, based on his experience of the inflated egos that prevailed during his times, in the gaudy exposition of wealth and royal authority …
🔹🔹🔹🔹
No comments:
Post a Comment